Αναδρομές: Τ΄Ανάπλι και τα Κάστρα του (6) - τα τζαμιά

                       Τ’ ΑΝΑΠΛΙ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΟΥ (6)
                              κείμενα για μια ταινία *
                              του Βασίλη Πολύζου

Σύνδεση με τα προηγούμενα

(Δες αναρτήσεις σε τούτο το ιστολόγιο:
12.9., 16.9., 20.9., 24.9, και 6.10.2012).

Η ταινία-ντοκιμαντέρ Τ’ Ανάπλι και τα Κάστρα του
γυρίστηκε για λογαριασμό της εκπομπής Ελλάδα δεν
είναι μόνο η Αθήνα και προβλήθηκε από την ΕΡΤ-1
στις 23 Μαρτίου 1986, σαν ένα είδος επετειακού
αφιερώματος στη γιορτή της 25^ης Μαρτίου  ̇αν και
η πρόθεση τόσο του φίλου σκηνοθέτη, του Κώστα
Φωτόπουλου, που είχε εξ απαλών ονύχων έναν
ιδιαίτερο σύνδεσμο με την πόλη αυτή, όσο και
η δική μου, όταν ανέλαβα το σενάριο, ήταν να
δούμε το Ναύπλιο μέσα σε ένα ευρύτερο ιστορικό,
αλλά και ενορατικό πλαίσιο, αφήνοντας την πόλη
με τις επάλληλες χωροχρονικές επιστρώσεις της,
τα αποτυπώματα χιλιετιών πάνω στις μνήμες της,
να μιλήσει μέσα μας.

Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό αυτό πέτυχε. Άλλωστε, εδώ
όπως και στις άλλες συνέχειες, δημοσιεύεται απλώς
και μόνο το κείμενο που έγραψα μετά το ρεπεράζ
και τα γυρίσματα για την ταινία αυτή, χωρίς βέβαια
την εικόνα και τους ήχους της, δηλαδή χωρίς την
ατμόσφαιρα που αναδίδουν αυτά κυρίως τα στοιχεία.

Το Ναύπλιο δεν μπορείς να το αποφύγεις, αν το
περπάτησες έστω μια φορά με απροφύλαχτη καρδιά.
Έρχεται και στοιχειώνει μέσα σου.
Και επικοινωνείς τότε νοερά με εκείνους που το
πλησίασαν πιο πολύ, πιο βαθιά, όπως ο Φώτης
Κόντογλου που ταξιδεύοντας άγγιξε τη μαγεία του
και ζωγράφισε τα κάστρα του.

Συντελεστές της ταινίας:
σενάριο και κείμενα
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΟΛΥΖΟΣ
σκηνοθεσία
ΚΩΣΤΑΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
φωτογραφία
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΘΑΝΑΣΗΣ
ήχος
ΤΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
μιξάζ
ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ
μοντάζ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
ηλεκτρολόγος
ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΗΣ
κοπή αρνητικού
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΤΑΜΟΥ
  Β. Π.

                          XV
Οι Τούρκοι θα κρατήσουν αυτή τη φορά τ’ Ανάπλι 107
ολόκληρα χρόνια. Χρόνια σκλαβιάς και ξεπεσμού.

Ρημαγμένη η πολιτεία, με λιγοστούς Έλληνες κατοίκους,
ψαράδες κι άλλο φτωχολόι, που έμειναν εδώ γιατί δεν
είχαν πού αλλού να πάνε, παίρνει μιαν όψη ανατολίτικη.

Σπίτια με ξύλινες κολόνες και καμάρες, με χαγιάτια και
μονοκόμματα παραθυρόφυλλα, με ζωγραφιστές γιρλά-
ντες, πουλιά και λουλούδια στις προσόψεις τους.

Σπίτια των αγάδων. Χαμάμια. Τζαμιά.

Ένα από τα τζαμιά που χτίσανε την περίοδο αυτή οι
Τούρκοι στ’ Ανάπλι είναι η σημερινή Φραγκόκλησα.

Το τζαμί είχε χτιστεί πάνω στα ερείπια παλιού βενε-
τσάνικου ναού. Ο Όθωνας το δώρισε στους καθολικούς
του Ναυπλίου που το κάνανε ναό της Μεταμόρφωσης
του Σωτήρος. Στο εσωτερικό ανώφλι της εισόδου και
στις δύο παραστάδες της βρίσκεται ένα από τα κλασικι-
στικά μνημεία του Ναυπλίου: η αψίδα με τα ονόματα
των φιλελλήνων που έπεσαν στον αγώνα για την
Ανεξαρτησία. Έργο του Γάλλου φιλέλληνα Touret. (14)
Αντίκρυ του ένα αντίγραφο της Παναγίας του Ραφαήλ,
δώρο του Λουδοβίκου-Φιλίππου της Γαλλίας.

Ο Μεντρεσές είναι ένα ακόμη από τα κτίρια της δεύτερης
ενετοκρατίας που σώθηκαν ως τις μέρες μας.

Το Μεγάλο Τζαμί της πλατείας έμεινε γνωστό μέχρι
σήμερα σαν Βουλευτικό, γιατί εκεί στεγάστηκε στα 1825
η πρώτη Βουλή των Ελλήνων.
Σύμφωνα με την παράδοση, το τζαμί αυτό το έχτισε, λίγα
χρόνια πριν την Επανάσταση, ένας Τούρκος αγάς για να
σώσει την ψυχή του. Είχε κριματίσει βαριά, σκοτώνοντας
δυο νέα παλικάρια από τη Βενετιά, που είχαν έρθει στ’
Ανάπλι να ψαξουν για προγονικό θησαυρό. Ο θησαυρός
ήταν χωμένος σε μια υπόγεια κρύπτη, εκεί που ο αγάς
είχε χτίσει το σπίτι του. Ο Τούρκος τους κατέβασε στο
υπόγειο και όταν βρήκαν την κρύπτη, τους σκότωσε και
πήρε το θησαυρό. Κι ύστερα μετανιωμένος τον ξόδεψε
για να χτίσει το τζαμί. (15)

Ένα ακόμη τζαμί που βρίσκεται στη βορεινή πλευράτης Πλατείας δεν χτίστηκε αυτή την περίοδο, αλλά πολύπαλιότερα, ίσως τον 16^ο αιώνα. Είναι το μόνο κτίριοπου σώθηκε στο Ναύπλιο από τα χρόνια της πρώτηςτουρκοκρατίας. Μετά την απελευθέρωση, το τζαμί αυτό έγινε το πρώτο «Αλληλοδιδακτικόν Σχολείον» του ελληνικού κράτους. 

* Κείμενο για την ομώνυμη ταινία που παρουσιάστηκε 
    από την τηλεοπτική εκπομπή ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ
    Η ΑΘΗΝΑ (ΕΡΤ 1, 23-3-1986) σε σενάριο Βασίλη Πολύζου
    και σκηνοθεσία Κώστα Φωτόπουλου.
   
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

παραπομπές

(14) Auguste Hilarion Touret (1797 – 1858) .
      Γάλλος φιλέλληνας, πρώην αξιωματικός των Ουσάρων. Ήρθε
        στην Ελλάδα το 1825 και κατατάχτηκε στο ιππικό σώμα
        του Φαβιέρου. Διακρίθηκε στις μάχες του Φαλήρου και της Χίου.
        Μετά την απελευθέρωση παρέμεινε στον Ελληνικό Στρατό.
        Στο Ναύπλιο κατοίκησε μόνιμα το 1832 έως το 1845, οπότε
        και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην  Αθήνα.
      Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού

(15) Δες, Σέμνης Καρούζου, το Ναύπλιο, έκδοση Εμπορ. Τράπεζας,
        1979, σελ. 59.

εικόνες (από επάνω προς τα κάτω)

1. Ludwig Lange. Ναύπλιο. Το Σεράι. Σχέδιο με μολύβι.
     Μόναχο, Graphische Sammlung.
2. Απομεινάρι σπιτιού της εποχής, στον Ψαρομαχαλά.
3. Ludwig Lange. Η Φραγκόκλησα. Σχέδιο με μολύβι.
    Μόναχο, Graphische Sammlung.
4. Φραγκόκλησα. Το Μνημείο των Φιλελλήνων.
5. Ο Μεντρεσές. Αυλή.
6. Το μεγάλο τζαμί (Βουλευτικό).
7. Το παλαιό τζαμί. Υδατογραφία του G. Haubenschmidt.
     Μόναχο.