Αναδρομές: Τ' Ανάπλι και τα Κάστρα του (4) - Το Παλαμήδι

                 Τ’ ΑΝΑΠΛΙ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΟΥ (4)
                      κείμενα για μια ταινία *
                      του Βασίλη Πολύζου

                        IX
Κι ύστερα ήρθαν οι Τούρκοι...
Μετά από τριών χρόνων πολιορκία πήραν τ’ Ανάπλι στα
1570. Θα το κρατήσουν κι αυτοί περίπου 150 χρόνια,
ορίζοντάς το πρωτεύουσα του σαντζακιού(7) του Μοριά,
έδρα του Μόρα-Πασά που χτίζει στη μεγάλη πλατεία το
σεράι του. Από την πολιτεία της α΄ ενετοκρατίας, από τα
κτίριά της, δεν απόμεινε τίποτε. Μόνο τα κάστρα και τα
τείχη του Αναπλιού θα μείνουν όρθια, αδάμαστα από
το χρόνο και τον πόλεμο.
Στα 1686 ο Βενετός αρχιστράτηγος Φραγκίσκος Μοροζίνης
ξαναπαίρνει το Ανάπλι. Η δεύτερη περίοδος της ενετο-
κρατίας θα κρατήσει μ.ονο τριάντα χρόνια. Η Γαληνότατη
Δημοκρατία της Αδριατικής δεν έχει πια την παλιά της
δύναμη.
Όμως στη σύντομη αυτή περίοδο οι Βενετοί θα χτίσουν
με σχέδια Γάλλων μηχανικών το φοβερότερο από τα
κάστρα τους. Το Κάστρο του Παλαμηδιού με τις οχτώ του
τάπιες. (8)
Τάπια τ΄Αγιαντρέα
Φωκίωνας
Θεμιστοκλής
Μιλτιάδης
Επαμεινώντας
Λεωνίδας
Αχιλλέας
Ρομπέρ

                         X
Η οχύρωση του Παλαμηδιού έγινε μέσα σε τρία χρόνια.
Από το 1711 ως το 1714. Ένα χρόνο αργότερα οι Τούρκοι
ξαναπαίρνουν τ’ Ανάπλι.

                                     XΙ
Η πολιορκία του Αναπλιού άρχισε στις 12 του Ιούλη 1716.
Αμπαρωμένο στα φοβερά του κάστρα, κλεισμένο στα
δυνατά του τείχη, το Ανάπλι λογαριαζόταν απόρθητο.
Το υπερασπίζονταν πέντε χιλιάδες ξένοι μαχητές, χώρια
οι ντόπιοι εθελοντές. Τα κανόνια του διαφέντευαν στεριά
και θάλασσα.
Μα κράτησε μονάχα μια βδομάδα.
Πρώτο πάρθηκε τ’ άπαρτο Παλαμήδι. Όχι με την παλικαριά,
παρά με προδοσιά.
Ο Γάλλος συνταγματάρχης που διοικούσε το πυροβολικό
του Παλαμηδιού, ο μηχανικός La Salle,   ̶  ο Σάλας ή
Σαλαγόραγας, καταπώς τον ονομάτισαν οι Ρωμιοί  ̶   είχε
παραδώσει τα σχέδια του φρουρίου στους Τούρκους. Και
όταν στις 16 του Ιούλη Έλληνες εθελοντές βγήκαν έφοδο
να χτυπήσουν τον εχθρό, ο La Salle πρόσταξε να ρίξουν
απάνω τους τα κανόνια.

    
 «...Ρωμιόπουλ’ έβαλαν βουλήν εκείνη την ημέρα
    στο μετερίζι των Τουρκών να πάρουν την παντιέρα.
    Και παρευθύς εσάλπαραν έξω με τα σκεπέτα
    κι ο Σάλας έρριξε κοντά κανόνια με σακέτα.
    Ελάβωσε πολλά απ’ αυτά και σκότωσε στον τόπο
    και την αιτία του κακού την έρριξε στον κάπο...». (9)

20 του Ιούλη, οι Τούρκοι, οδηγημένοι από ανθρώπους
του  La Salle, που είχε κιόλας σφραγίσει τα κανόνια
του φρουρίου, πήραν με γιουρούσι το Παλαμήδι,
μπήκαν στην Ακροναυπλία, κατέβηκαν στ’ Ανάπλι και
το παράδωσαν στη φωτιά και στο μαχαίρι.

«...Σαββάτο μέρα πάρτηκε, ήταν κοντά το γέμα
    που μες στ’ Ανάπλι έτρεχε σαν ποταμός το αίμα...
    ...Στορία δεν ευρίσκεται στη γης την Οικουμένη
    σαν τη σκλαβιά του Αναπλιού να βρίσκεται γραμμένη.
    Δράμετε κάστρα του Μοριά, βγάλτε μεγάλοι θρήνοι
    να δήτε τη μητέρα σας τ΄Ανάπλι πως εγίνη...». (10)

* Κείμενο για την ομώνυμη ταινία που παρουσιάστηκε 
    από την τηλεοπτική εκπομπή ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ
    Η ΑΘΗΝΑ (ΕΡΤ 1, 23-3-1986) σε σενάριο Βασίλη Πολύζου
    και σκηνοθεσία Κώστα Φωτόπουλου.
   
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
παραπομπές

(7) σαντζάκι (τουρκ. sancak): διοικητική περιφέρεια κατά την
      τουρκοκρατία, υποδιαίρεση του βιλαετιού.
(8) τάπια (και ντάπια, τουρκ. dabya): προμαχώνας, πολεμίστρα
(9) Από το έργο Συμφορά και αιχμαλωσία Μορέως  του Μάνθου
      Ιωάννου, στιχουργού από τα Ιωάννινα (18^ος αι.)
(10) Λαϊκός Θρήνος

εικόνες (από επάνω προς τα κάτω)

1. Το Ναύπλιο. Χαλκογραφία του χαράκτη Gaspar Bouttats
    (1625 - 1703).
2. Άποψη του Αναπλιού με το Παλαμήδι, χάραξη σε ατσάλι.
    Έργο του  J.J. Wolfensberger (1797 – 1850), 1844.     
3. Τα Κάστρα του Παλαμηδιού. Χαλκογραφία του S. Vincenzo
     da Canal.
4. Προμαχώνας του Παλαμηδιού.