Αναδρομές: Τ' Ανάπλι και τα Κάστρα του (ΕΡΤ 1, 23.3.1986)

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Η ταινία-ντοκιμαντέρ Τ’ Ανάπλι και τα Κάστρα του
γυρίστηκε για λογαριασμό της εκπομπής Ελλάδα δεν
είναι μόνο η Αθήνα και προβλήθηκε από την ΕΡΤ-1
στις 23 Μαρτίου 1986, σαν ένα είδος επετειακού
αφιερώματος στη γιορτή της 25^ης Μαρτίου  ̇αν και
η πρόθεση τόσο του φίλου σκηνοθέτη, του Κώστα
Φωτόπουλου, που είχε εξ απαλών ονύχων έναν
ιδιαίτερο σύνδεσμο με την πόλη αυτή, όσο και
η δική μου, όταν ανέλαβα το σενάριο, ήταν να
δούμε το Ναύπλιο μέσα σε ένα ευρύτερο ιστορικό,
αλλά και ενορατικό πλαίσιο, αφήνοντας την πόλη
με τις επάλληλες χωροχρονικές επιστρώσεις της,
τα αποτυπώματα χιλιετιών πάνω στις μνήμες της,
να μιλήσει μέσα μας.

Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό αυτό πέτυχε. Άλλωστε, εδώ
και στις επόμενες συνέχειες, δημοσιεύεται απλώς
και μόνο το κείμενο που έγραψα μετά το ρεπεράζ
και τα γυρίσματα για την ταινία αυτή, χωρίς βέβαια
την εικόνα και τους ήχους της, δηλαδή χωρίς την
ατμόσφαιρα που αναδίδουν αυτά κυρίως τα στοιχεία.

Το Ναύπλιο δεν μπορείς να το αποφύγεις, αν το
περπάτησες έστω μια φορά με απροφύλαχτη καρδιά.
Έρχεται και στοιχειώνει μέσα σου.
Και επικοινωνείς τότε νοερά με εκείνους που το
πλησίασαν πιο πολύ, πιο βαθιά, όπως ο Φώτης
Κόντογλου που ταξιδεύοντας άγγιξε τη μαγεία του
και ζωγράφισε τα κάστρα του.

Συντελεστές της ταινίας:
σενάριο και κείμενα
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΟΛΥΖΟΣ
σκηνοθεσία
ΚΩΣΤΑΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
φωτογραφία
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΘΑΝΑΣΗΣ
ήχος
ΤΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
μιξάζ
ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ
μοντάζ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
ηλεκτρολόγος
ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΗΣ
κοπή αρνητικού
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΤΑΜΟΥ

Ακολουθεί το κείμενο που έγραψα για την ταινία.
Αυτονόητο βέβαια, ότι στην ταινία η αφήγηση δεν
ακολουθεί την ίδια, ευθύγραμμη χρονολογικά, σειρά
του κειμένου.
Τα παρένθετα αποσπάσματα καταχωρούνται εδώ
με πλάγια γράμματα και γίνεται κατά περίπτωση
η σχετική βιβλιογραφική παραπομπή.

Βασίλης Πολύζος, Σεπτέμβριος 2012

 

Τ’ ΑΝΑΠΛΙ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΟΥ

            κείμενα για μια ταινία

            του Βασίλη Πολύζου

«...Μετά δε το Τημένιον η Ναυπλία, το των Αργείων 

ναύσταθμον  ̇ το δ’ έτυμον αυτού από του ταις ναυσί

προσπλείσθαι. Από τούτου δε πεπλάσθαι φασί τον

Ναύπλιον και τους παίδας αυτού παρά τοις νεωτέροις  ̇

ου γαρ Όμηρον αμνημονήσαι αν τούτων, του μεν

Παλαμήδους τοσαύτην σοφίαν και σύνεσιν επιδεδει-

γμένου, δολοφονηθέντος δε αδίκως, του δε Ναυπλίου

τοσούτον απεργασαμένου φθόρον ανθρώπων περί

τον Καφηρέα...» (1)

                               Ι
Μπάρμπα-Φώτη Κόντογλου.
Συναπαντηθήκαμε, θυμάμαι, στο καφενεδάκι δίπλα στη
Χρυσοσπηλιώτισσα κει που καθόσουν Κυριακή μετά τ’
αντίδωροκι έπινες καφέ παρέα με το Μανωλάκη(2) και
τον Όμηρο.
Και το λοιπόν, αφού πρώτα μας φίλεψες το Άξιον Εστί το
Πατριαρχικόν,   ̶ μέλος δώριο βραχνό  ̶ , πήρες να μας
μιλάς γι’ αλλοτινούς καιρούς και τόπους.
Κι όπως η μια κουβέντα έφερνε την άλλη δίχως βιάση,
απ’ τα Βουρλά και τ’ Αϊβαλί μας ταξίδεψες ώρα δώδεκα
στ’ Ανάπλι.  

                               ΙΙ
«Γειά σου το λοιπόν ξακουσμένο Ανάπλι!
Θωρώ τα κάστρα σου και τρέμω, γιατ’ είμαι ραγιάς.
Μοιάζεις σαν τον αρματωμένο Μεγ’ Αλέξαντρο, στέκεσαι
έτοιμο για πόλεμο. Στον αγέρα ακούγονταιτρουμπέτες.
Κάστρα δεξιά, κάστρα ζερβά, μπρος και πίσου. Ο αγέρας
π’ ανεσαίνω μυρίζει αίμα. Θολή είναι και η θάλασσα γύρ’
από το Μπούρτζι (αυτό το έχτρωμα των νησιών), πό  ’χει
τειχιά αντίς βράχια, κι αντίς χαλίκια μπάλες και τόπια». (3)

 

                              III

Οι αιώνες όρθωσαν στ’ Ανάπλι κάστρα, το ζώσανε με τείχη.

Απομεινάρια από αρχαία τείχη του 4^ου αιώνα π.Χ. σώθηκαν

στην Ακροναυπλία. Πάνω τους οι βυζαντινοί στήριξαν

τα δικά τους κάστρα. Στα 2004 το πολιόρκησαν  οι Φράγκοι.

Και λίγα χρόνια αργότερα το πήραν. 

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

παραπομπές

(1) Στράβωνος, Γεωγραφικά

(2) Η συνάντηση είναι φανταστική. Για λόγους σεναριακούς.

      Όχι όμως και η αναφορά στον Φώτη Κόντογλου και τον

     Μανωλάκη (τον Μανώλη Χατζημάρκο), που, κατά

      μαρτυρίες, πήγαινε να τον ακούσει στη Χρυσοσπηλιώτισσα

      κάθε Κυριακή ο Κόντογλου. Δες απόσπασμα χειρόγραφης

      επιστολής του Κόντογλου (16 Οκτωβρίου 1956) που αναφέ-

      ρεται στον «έξοχον ψάλτην Χατζημάρκον» και στη Χρυσο-

      σπηλιώτισσα. 

(3) Φ. Κόντογλου, Ταξίδια (Τ’ Ανάπλι), έκδοση «ΑΣΤΗΡ» 1981.

εικόνες  (από επάνω προς τα κάτω)                             

1. Από την εικονογράφηση του κειμένου στο περιοδικό

    Τα Αγροτικά (σύνθεση: Θανάσης Κοσμίδης, Μάρτιος 1986).

2. Ναύπλιο. Το παραθαλάσσιο τείχος. Υδατογραφία.

    Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.

3. Αρχαία τείχη του Ιτς-Καλέ (Ακροναυπλίας).

4. Ειδώλιο καθιστής γυναίκας από το Φράγχθι, π. 5300-4500 π.Χ.

    Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου.

5. Υστερομυκηναϊκός κρατήρας από τάφο στο Παλαμήδι.

    Αρχαιολ. Μουσείο Ναυπλίου.

6. Η χάλκινη πανοπλία του τάφου των Δενδρών, 15^ος αι. π.Χ.  

    Αρχαιολ. Μουσείο Ναυπλίου.

7. Τροχήλατα γυναικεία ειδώλια από την Τίρυνθα και τη Μιδέα, 

    12ος-13^ος αι.π.Χ.  Αρχαιολ. Μουσείο Ναυπλίου.

8. Αποσπάσματα χειρόγραφης επιστολής του Φώτη Κόντογλου,

    με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου 1956.