{Σημείωση (σύνδεση με τα προηγούμενα)
Η ταινία-ντοκιμαντέρ Θέλει Αρετήν και Τόλμην
η Ελευθερία γυρίστηκε για λογαριασμό
της εκπομπής Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα
το φθινόπωρο του 1986 και προβλήθηκε από
την τηλεόραση της ΕΡΤ ως αφιέρωμα στην ημέρα
της Εθνικής Αντίστασης, στις 23 του Νοέμβρη 1986
(δείτε το σχετικό, αναλυτικό δημοσίευμα στη
Ραδιοτηλεόραση, τεύχος 875, 22-28 Νοεμ. 1986,
που δημοσίευσα στην πρώτη ανάρτηση του θέματος αυτού
σε τούτο το ιστολόγιο 23.11.2011).
Συντελεστές της ταινίας:
Σενάριο και σκηνοθεσία: Βασίλης Πολύζος
Κάμερες: Σ. Μιχαλόπουλος, Δ. Μπασκάκης, Π. Μαρινόπουλος
Ηχολήπτης: Α. Κολλιός
Μοντάζ: Γ. Φωτεινάκης
Μιξάζ: Γ. Ελματζόγλου
Μουσική επιμέλεια: Βασίλης Πολύζος
Εικαστικός σύμβουλος: Μάνος Στεφανίδης
Όπως σημειώνεται και στο δημοσίευμα της Ραδιοτηλεόρασης
ο πόλεμος, η κατοχή και η αντίσταση δίνονται αποκλειστικά
μέσα από το εικαστικό υλικό της εποχής, που έτσι στην πρώτη
ανάγνωσή του, λειτουργεί με τον πρωτογενή του ρόλο
καταγραφοντας τα γεγονότα, αποτυπώνοντας τη θυσία,
σαλπίζοντας τα μηνύματα του αγώνα.Για τις ανάγκες ζωντανής τεκμηρίωσης της ταινίας
κατέθεσαν τις μαρτυρίες τους ο χαράκτης, καθηγητής
της ΑΣΚΤ Κώστας Γραμματόπουλος, ο ζωγράφος Γιώργος
Φαρσακίδης και ο γλύπτης Δημήτρης Κατσικογιάννης.
Στο δεύτερο μέρος της ταινίας, μια συνομιλία ανάμεσα
στον ζωγράφο Ασαντούρ Μπαχαριάν και στον ιστορικό
τέχνης Μάνο Στεφανίδη, τότε επιμελητή της Εθνικής
Πινακοθήκης ανιχνεύει το σημερινό τρόπο ανάγνωσης
της αντιστασιακής τέχνης.Βασίλης Πολύζος, 1 Μαρτίου 2012}
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΤΣΙΚΟΓΙΑΝΝΗΣ (live)
1941 στην Καρυά Ολύμπου, στο χωριό μου. Μόλις φτάσαμε εμείς
είδαμε ότι τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το χωριό ήταν πολλά
κι από δεκάδες χρόνια άλυτα. Τα νέα που προστέθηκαν
ήταν κι1941 στην Καρυά Ολύμπου, στο χωριό μου. Μόλις φτάσαμε εμείς
είδαμε ότι τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το χωριό ήταν πολλά
αυτά πολλά και χρειαζόταν μια άλλη αλλαγή. Καταργήσαμε το
προεδρείο και φτιάξαμε μια λαϊκή επιτροπή, επαναστατική λαϊκή
επιτροπή, η οποία θα καταπιανόταν πρώτα πρώτα με τα προβλήματα
του χωριού: δρόμοι, βρύση, γεφύρια. Αυτά που ήταν από χρόνια,
δεκάδες χρόνια, να τα λύσουμε μέσα σε ενάμιση μήνα.
Για πρώτη φορά γνώριζε το χωριό τέτοια κινητοποίηση της νέας
γενιάς, της νεολαίας.
Ταυτόχρονα είχαμε
όμως και τα ζητήματα των ανταρτών. Οι πρώτες
ομάδες οι οποίες κάνανε γιουρούσια μέσα στην Ελασσόνα και
στην Τσαριτσάνη τότε, σκεφτήκαμε εμείς να μην πηγαίνουν έτσι,
με άδεια χέρια, αλλά μπορούσαμε να τους δίνουμε και υλικό.
Κι αρχύσαμε να κάνουμε τρικ, αφίσες, στα Γερμανικά και στα Ιταλικά.
Πραγματικά, οι πρώτες ομάδες αυτές βρήκαν περιεχόμενο τώρα
στην αποστολή τους. Κάνοντας τα τρικ-αφίσες εμείς, τα κάναμε σε καουτσούκ,
ομάδες οι οποίες κάνανε γιουρούσια μέσα στην Ελασσόνα και
στην Τσαριτσάνη τότε, σκεφτήκαμε εμείς να μην πηγαίνουν έτσι,
με άδεια χέρια, αλλά μπορούσαμε να τους δίνουμε και υλικό.
Κι αρχύσαμε να κάνουμε τρικ, αφίσες, στα Γερμανικά και στα Ιταλικά.
Πραγματικά, οι πρώτες ομάδες αυτές βρήκαν περιεχόμενο τώρα
στην αποστολή τους. Κάνοντας τα τρικ-αφίσες εμείς, τα κάναμε σε καουτσούκ,
πλάκες καουτσούκ τις οποίες σκαλίζαμε, ή σε λινόλεουμ
αυτό που σκαλίζεται, και τα τυπώναμε με μελάνη. Με τις αφίσες
κάναμε μια παρότρυνση στους Ιταλούς πατριώτες να μη χτυπάν
τον Ελληνικό λαό και καλούσαμε αυτούς, όσοι είναι πραγματικά
πατριώτες, να φύγουν και να προσχωρήσουν στο αντάρτικο.
Το ίδιο κάναμε και για τους Γερμανούς, και ότι ακόμα εμείς είμαστε
αποφασισμένοι να τους χτυπήσουμε όπου κι αν είναι αυτοί.
Δηλαδή δεν ήταν μόνο παροτρυντικές, αλλά ήταν και απειλητικές.
Όπου κι αν πάνε, όπου κι αν κρυφτούνε, θα τους βρούμε εμείς.
Σ’ όποια φωλιά κι αν κρυφτούνε, θα τους βρούμε, θα τους χτυπήσουμε.
Δηλαδή είχαμε μπει στο πνεύμα της εποχής τότε."
ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ
(σε ηχητικό μιξάζ στην ταινία)
Στ' άρματα, στ' άρματα*
τραγουδάει ο Πέτρος Πανδής
Αυτά τα δέντρα δε βολευονται**
απαγγέλλει ο Ντίνος Καρύδης
Βροντάει ο Όλυμπος, αστράφτει η Γκιώνα,
μουγκρίζουν τ' Aγραφα, σειέται η στεριά.
Στ' άρματα, στ' άρματα, εμπρός! στον αγώνα
για τη χιλιάκριβη τη Λευτεριά.
Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ᾿ τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.
αυτό που σκαλίζεται, και τα τυπώναμε με μελάνη. Με τις αφίσες
κάναμε μια παρότρυνση στους Ιταλούς πατριώτες να μη χτυπάν
τον Ελληνικό λαό και καλούσαμε αυτούς, όσοι είναι πραγματικά
πατριώτες, να φύγουν και να προσχωρήσουν στο αντάρτικο.
Το ίδιο κάναμε και για τους Γερμανούς, και ότι ακόμα εμείς είμαστε
αποφασισμένοι να τους χτυπήσουμε όπου κι αν είναι αυτοί.
Δηλαδή δεν ήταν μόνο παροτρυντικές, αλλά ήταν και απειλητικές.
Όπου κι αν πάνε, όπου κι αν κρυφτούνε, θα τους βρούμε εμείς.
Σ’ όποια φωλιά κι αν κρυφτούνε, θα τους βρούμε, θα τους χτυπήσουμε.
Δηλαδή είχαμε μπει στο πνεύμα της εποχής τότε."
ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ
(σε ηχητικό μιξάζ στην ταινία)
Στ' άρματα, στ' άρματα*
τραγουδάει ο Πέτρος Πανδής
Αυτά τα δέντρα δε βολευονται**
απαγγέλλει ο Ντίνος Καρύδης
Βροντάει ο Όλυμπος, αστράφτει η Γκιώνα,
μουγκρίζουν τ' Aγραφα, σειέται η στεριά.
Στ' άρματα, στ' άρματα, εμπρός! στον αγώνα
για τη χιλιάκριβη τη Λευτεριά.
Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ᾿ τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.
Ξαναζωντάνεψε τ' αρματολίκι,
τα μπράτσα σίδερο, φλόγα η ψυχή,
λουφάζουν έντρομοι οι ξένοι λύκοι
στην εκδικήτρια μας αντρίκεια ορμή.
Όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο
όταν χαμογελάνε, ένα μικρό χελιδόνι φεύγει μες απ᾿ τ᾿ άγρια γένια τους
όταν κοιμούνται, δώδεκα άστρα πέφτουν απ᾿ τις άδειες τσέπες τους
όταν σκοτώνονται, η ζωή τραβάει την ανηφόρα μὲ σημαίες και με ταμπούρλα.
Ο Γοργοπόταμος στη Αλαμάνα
στέλνει περήφανο χαιρετισμό.
Μιας ανάστασης νέας χτυπά η καμπάνα,
μηνάν τα όπλα μας το λυτρωμό.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΤΣΙΚΟΓΙΑΝΝΗΣ (συνέχεια)
Όντας στο βουνό δεν με τράβηξε καμιά προσωπικότητα. Τίποτα.
Εκείνο που έβλεπα όμως, έβλεπα τους αγώνες του λαού.
Τους αντάρτες που πολεμούσανε. Αυτό συγκέντρωνα το υλικό,
όλο αυτό το πράμα. Σε κάθε μεριά που περάσαμε και δώσαμε
μάχες, ρωτούσαμε για τις τοποθεσίες πώς ήτανε, μετά από
τη μάχη φυσικά, κρατούσαμε σημειώσεις, έκανα το προσχέδιο
για να δώσω τη μάχη αργότερα, να αναπαραστήσω αυτά
τα πράγματα. Γυρίζαμε παντού και συλλέγαμε υλικό. Εγώ ήθελα
μόνο τον αγωνιστή αντάρτη, να αγωνίζεται με το σύνολο σαν μάζα
και σαν ένας, αλλά σαν μάζα πιο πολύ.
Πραγματικά, μόλις φτάσαμε και κατεβήκαμε, φύγαν οι Γερμανοί,
κατεβήκαμε στην Καρδίτσα, Τρίκαλα και από κει στη Λάρισα,
η πρώτη μου δουλειά ήταν αμέσως, βιαστικά, να στήσω, να
δώσω αυτό που είχα ζήσει.
Πραγματικά, μέσα σε δυο χρόνια στη
Λάρισα, από το ’45 μέχρι
το ’47, είχα δημιουργήσει εκατό αγάλματα, τέσσερεις βασικές
συνθέσεις. Η μία σύνθεση είχε τριάντα πέντε πρόσωπα, άλλη
είχε τριάντα, άλλη είκοσι πέντε, συμπλήρωνα εκατό αγάλματα.
Και πεντακόσιες άλλες συνθέσεις, ολόκληρο το εαμικό κίνημα,
το οποίο εγώ είχα σχεδιάσει και νοερώς είχα στήσει σ’ ολόκληρη
την Αθήνα τα έργα της Εθνικής Αντίστασης.
Από το σύνολο της δουλειάς, τα σχέδια -οι συνθέσεις που ήταν
πεντακόσιες- κάηκαν. Κάποια γυναίκα προσπάθησε και ένα
μεγάλο έπιπλο στο οποίο τα είχα κρυμμένα εγώ, το παραβίασε
και όταν είδε μέσα αυτό το πράγμα πανικοβλήθηκε, τα πήρε
και τα έκαψε στο καζάνι.
Από τις συνθέσεις, μπήκε η ασφάλεια μέσα, κατέστρεψε μία,
όπως λέει η ιδία, αλλά ανέβηκαν, μπουκάρησαν όλοι μέσα
και τ’ άρπαξαν.
Η γυναίκα μου κατόρθωσε και συγκέντρωσε τα έξι αυτά κομμάτια***
από μια μονάχα σύνθεση που είχε τριάντα πέντε κομμάτια.
Και είναι τα μόνα που μαρτυράνε ακριβώς και τη δουλειά μου
αυτή.
Άλλα κομμάτια δεν έχω. Τίποτε. Μέσα στο εργαστήριο είχα
και συνθέσεις καμωμένες στο βουνό. Συνθέσεις από μάχες,
καμωμένες στο βουνό. Τις οποίες εγώ θα μεγάλωνα ύστερα.
Άλλα θα έκανα γλυπτά και άλλα θα έκανα ζωγραφικά.
‘Ολα αυτά ομως, όλα καταστράφηκαν. Δεν έμεινε τίποτε.
* Στ' άρματα, στ' άρματα, αντάρτικο τραγούδι
στίχοι: Νίκος Καρβούνης, μουσική: Άκης Σμυρναίος
** Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται
Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη
Εικόνες:
Έργα του Δημήτρη Κατσικογιάννη
*** Η συνέντευξη έγινε στο εργαστήριο του αείμνηστου
καλλιτέχνη, φθινόπωρο του 1986
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
το ’47, είχα δημιουργήσει εκατό αγάλματα, τέσσερεις βασικές
συνθέσεις. Η μία σύνθεση είχε τριάντα πέντε πρόσωπα, άλλη
είχε τριάντα, άλλη είκοσι πέντε, συμπλήρωνα εκατό αγάλματα.
Και πεντακόσιες άλλες συνθέσεις, ολόκληρο το εαμικό κίνημα,
το οποίο εγώ είχα σχεδιάσει και νοερώς είχα στήσει σ’ ολόκληρη
την Αθήνα τα έργα της Εθνικής Αντίστασης.
Από το σύνολο της δουλειάς, τα σχέδια -οι συνθέσεις που ήταν
πεντακόσιες- κάηκαν. Κάποια γυναίκα προσπάθησε και ένα
μεγάλο έπιπλο στο οποίο τα είχα κρυμμένα εγώ, το παραβίασε
και όταν είδε μέσα αυτό το πράγμα πανικοβλήθηκε, τα πήρε
και τα έκαψε στο καζάνι.
Από τις συνθέσεις, μπήκε η ασφάλεια μέσα, κατέστρεψε μία,
όπως λέει η ιδία, αλλά ανέβηκαν, μπουκάρησαν όλοι μέσα
και τ’ άρπαξαν.
Η γυναίκα μου κατόρθωσε και συγκέντρωσε τα έξι αυτά κομμάτια***
από μια μονάχα σύνθεση που είχε τριάντα πέντε κομμάτια.
Και είναι τα μόνα που μαρτυράνε ακριβώς και τη δουλειά μου
αυτή.
Άλλα κομμάτια δεν έχω. Τίποτε. Μέσα στο εργαστήριο είχα
και συνθέσεις καμωμένες στο βουνό. Συνθέσεις από μάχες,
καμωμένες στο βουνό. Τις οποίες εγώ θα μεγάλωνα ύστερα.
Άλλα θα έκανα γλυπτά και άλλα θα έκανα ζωγραφικά.
‘Ολα αυτά ομως, όλα καταστράφηκαν. Δεν έμεινε τίποτε.
* Στ' άρματα, στ' άρματα, αντάρτικο τραγούδι
στίχοι: Νίκος Καρβούνης, μουσική: Άκης Σμυρναίος
** Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται
Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη
Εικόνες:
Έργα του Δημήτρη Κατσικογιάννη
*** Η συνέντευξη έγινε στο εργαστήριο του αείμνηστου
καλλιτέχνη, φθινόπωρο του 1986
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου