Στιχουργικά Γυμνάσματα στους «Κανόνες» του Μεγαλοβδόμαδου

Στιχουργικά Γυμνάσματα
στους "Κανόνες" του Μεγαλοβδόμαδου

Οι ακροστιχίδες των Κανόνων του Μεγαλοβδόμαδου
Ποιήματα του Κοσμά του Μελωδού (7^ος -8^ος αι.)

Τα 6 σύνολα ποιημάτων (Κανόνων) που έγραψε ο Κοσμάς
ο Μελωδός  για τις ακολουθίες του Μεγαλοβδόμαδου
σχηματίζουν με το πρώτο γράμμα κάθε τροπαρίου
ακροστιχίδες που αναφέρονται στην αντίστοιχη
εορταζόμενη μέρα.
Ως μικρή συμβολή στην προσέγγιση της στιχουργικής
τεχνικής αυτών των ύμνων, παραθέτω παρακάτω
τις ακροστιχίδες αυτές, καθώς και τους πρώτους στίχους
κάθε τροπαρίου.
Αν κοιτάξουμε κάθετα το πρώτο γράμμα κάθε τροπαρίου
βλέπουμε να αναδύεται η σχετική ακροστιχίδα!

ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
ΤΡΙΤΗ ΤΕ
ΤΕΤΡΑΔΙ ΨΑΛΩ*
ΤΗ ΜΑΚΡΑ ΠΕΜΠΤΗ ΜΑΚΡΟΝ ΥΜΝΟΝ ΕΞΑΔΩ
ΠΡΟΣΑΒΒΑΤΟΝ ΤΕ
ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ ΔΕ ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΜΕΛΠΩ ΜΕΓΑ

Μ. Δευτέρα

Τω την άβατον, κυμαινομένην θάλασσαν
Η απόρρητος, Λόγου Θεού  κατάβασις

Διακονήσαι, αυτός ελήλυθα
Έφριξε παίδων ευαγών, το ομόστολον ψυχής άσπιλον σώμα
Υμάς μου τότε Μαθητάς, πάντες γνώσονται
Τάξεως έμπαλιν υμίν
Εμεγάλυνες Χριστέ, την τεκούσάν σε Θεοτόκον
Ρύπον πάντα εμπαθή, απωσάμενοι
Αφορώντες εις εμέ, είπας Κύριε

Μ. Τρίτη

Τω δόγματι, τω τυραννικώ, οι όσιοι τρείς Παίδες μη πεισθέντες
Ραθυμίαν, άπωθεν ημών, βαλλώμεθα
Ικανούσθω, το κοινωνικόν, ψυχής ημών έλαιον εν αγγείοις
Το τάλαντον, όσοι προς Θεού, εδέξασθε
Η τον αχώρητον Θεόν, εν γαστρί χωρήσασα

Τοις Μαθηταίς ο αγαθός, γρηγορείτε έφησας
Εν τη δευτέρα σου φρικτή παρουσία

Μ. Τετάρτη

Της πίστεως εν πέτρα με στερεώσας
Εν κενοίς το συνέδριον των ανόμων
Το δεινόν βουλευτήριον των ανάμων
Ρήμα τυράννου, επεί υπερίσχυσεν
Αποκενούσα, Γυνή μύρον έντιμον
Δάκρυσι πλύνει τους πόδας
Ιερουργείται, το λύτρον ευγνώμονι

Ψυχαίς καθαραίς, και αρρυπώτοις
Αγνώμων φανείς, και πονηρός ζηλότυπος
Λέγει πορευθείς, τοις παρανόμοις άρχουσι
Ώ πηρωτικής, φιλαργυρίας άσπονδε!

Μ. Πέμπτη

Τμηθείση τμάται, πόντος ερυθρός
Η πανταιτία, και παρεκτική ζωής

Μυσταγωγούσα φίλους εαυτής
Ακουτισθώμεν, πάντες οι πιστοί
Κύριος ων πάντων
Ρύσιον παντός, του βροτείου γένους
Άφρων ανήρ, ως εν υμίν προδότης

Προκατιδών ο Προφήτης
Επί το πάθος το πάσι
Μεταλαμβάνων κρατήρος
Πόμα καινόν υπέρ λόγον
Τω συνδέσμω της αγάπης
Η το άσχετον κρατούσα

Μαθηταίς υποδεικνύει
Άβυσσος  εσχάτη αμαρτημάτων
Κύριον φωνείτε, ω Μαθηταί
Ρύπον τις μη έχων απορριφθήναι
Οι παίδες εν βαβυλώνι
Νευστάζων κάραν Ιούδας

Υμίν ο Χριστός τοις φίλοις εβόα
Μεθ’ όστις εμού την χείρα
Νόμων πατρώων οι μακαριστοί
Οι δαιτυμόνες οι μακαριστοί
Νόμου φιλίας, ο δυσώνυμος

Εδεξιούτο το λυτήριον
Ξενίας δεσποτικής
Άπιτε τοις Μαθηταίς
Δημιουργόν ο Πατήρ
Ως άνθρωπος υπάρχω

Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Προς σε ορθρίζω
Ρυφθέντες πόδας
Οράτε, έφης, φίλοι μη θροείσθε
Στήλην κακίας αντιθέου
Από βλεφάρων Μαθηταί
Βέβηλον έπος των χειλέων
Βάθος σοφίας θεϊκής
Απαγορεύεις, Σίμων Πέτρε
Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ
Ολέθριος σπείρα θεοστυγών
Νόμον αγνοούντες οι ασεβείς

Τοις έθνεσιν έκδοτον την ζωήν
Εκύκλωσαν κύνες ωσεί πολλοί

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟΝ

Κύριε Θεέ μου
Άνω σε εν θρόνω
Ίνα σου της δόξης

Σύμβολα της ταφής σου
Ήπλωσας τας παλάμας
Μνήματι και σφραγίσιν
Εβδόμην σήμερον ηγίασας
Ρωμαλεότητι του κρείττονος
Ο Άδης Λόγε
Νεοποιείς τους γηγενείς


Δια θανάτου το θνητόν
Εξ αλοχεύτου προελθών

Συνεσχεθη, αλλ’ ου κατεσχέθη
Ανηρέθης, αλλ’ ου διηρέθης
Βροτοκτόνον, αλλ’ ου θεοκτόνον
Βασιλεύει, αλλ’ ουκ αιωνίζει
Άφραστον θαύμα
Τέτρωται  Άδης
Όλβιος τάφος
Νόμω θανόντων

Μία υπήρχεν
Έκστηθι φρίττων ουρανέ
Λέλυται άχραντος ναός
Πέπαυται τόλμα Μαθητών
Ώ των θαυμάτων των καινών

Μη εποδύρου μου Μήτερ
Επί τω ξένω σου τόκω
Γη με καλύπτει εκόντα
Αγαλλιάσθω η κτίσις

*ψαλώ (με ένα λ) μέλλων χρόνος του «ψάλλω» (=θα ψάλω)

ΕΙΚΟΝΑ
«Το Μέγα Κανονάριον χειρί Αιμιλίου Μελωδού»
μια ζωγραφιά του Βασίλη Πολύζου 2005