Τ’ ΑΝΑΠΛΙ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΟΥ (3)
κείμενα για μια ταινία *
του Βασίλη Πολύζου
VI
Από τα 1470 οι Βενετοί αρχίζουν τα μεγάλα οχυρωματικά
έργα στην Ακροναυπλία και το Μπούρτζι. Ανατολικά από
το Φράγκικο χτίζουν ένα τρίτο κάστρο, το Castello di Toro,
το Κάστρο των Τόρων. Κάτω από το κάστρο, μετά από
μια εκτεταμένη επίχωση πάνω στη ρηχή θάλασσα, δημι-
ουργούν την καινούρια πολιτεία του Αναπλιού. Και τη
ζώνουν με δυνατό τείχος.
VII
«...Τότε ο Αφέντης του τόπου, ήγουν ο Βενετσάνος, με
τον λαόν ομού του Αναπλίου έκαμεν πάσαν οικονομίαν
και έκτισαν τριγύρου τα τείχη, καθώς φαίνονται έως
την σήμερον. Και μέσα όπου ήτον η θάλασσα, έως κάτω
εις την ρίζαν των κάστρων των βουνών, έκαμαν πάσαν
τέχνην και έβγαλαν την θάλασσαν, διότι ήτον ολίγη, και
έρριψαν χώμα πολύ και εκαταπλάκωσαν την θάλασσαν
και έκτισαν επάνω σπήτια. Ο Αφέντης του τόπου, ο
Βενετσάνος, έδωκεν ευεργεσίας και χαρίσματα πολλά
των Χριστιανών όπου ήρχονταν από έξω και εκατοικούσαν
μέσα εις το Ανάπλι, και έδωκε και ταύτην την χάριν, ότι
οποίος ήλθε απ’ έξω και εκατοίκησεν εις το Ανάπλι και
κάμει επτά χρόνους να λέγεται τζιταδίνος, ήγουν εντόπιος.
Και ωσάν εκυρίευσεν ο Τούρκος τον Μωρέαν αφήναν οι
Χριστιανοί από τα κάστρη και από τας χώρας τα οσπή-
τιά τους και τα άλλα τους πράγματα και ταις ευημερίαις
τους και ήρχονταν φαμελικώς και έμπαιναν μέσα εις το
Ανάπλι και εκατοικούσαν και εγίνουνταν εντόπιοι δια να
λείψουν από τα πάθη των Τούρκων...και έκτισαν σπήτια
εύμορφα...και έκαμαν και Παλάτι του αφεντός και
Φόρον...» (4), (5)
VIII
Το Κάστρο των Τόρων άρχισε να χτίζεται από το 1470,
στα χρόνια του Προβλεπτή(6) Vettore Pasqualigo. Το ίδιο
και το κάστρο στο νησάκι του κόλπου, το Μπούρτζι.
Την επιστασία και για τα δύο έργα είχε ο Βενετός
αρχιτέκτονας Antonio Gambello. Είναι κάστρα της Ανα-
γέννησης, όπως ήταν πόλη της Αναγέννησης και το
καινούριο Ανάπλι της πρώτης ενετοκρατίας, η Napoli di
Romania. Το ανάγλυφο λιονταρόγατο που βρίσκεται
ακόμη και σήμερα πάνω από την Πύλη του Κάστρου
των Τόρων εκφράζει κι αυτό την ίδια εποχή.
* Κείμενο για την ομώνυμη ταινία που παρουσιάστηκε
από την τηλεοπτική εκπομπή ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ
Η ΑΘΗΝΑ (ΕΡΤ 1, 23-3-1986) σε σενάριο Βασίλη Πολύζου
και σκηνοθεσία Κώστα Φωτόπουλου.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
παραπομπές
(4) ψευδο-Δωροθέου, Βιβλίον ιστορικόν περιέχον εν συνόψει
διαφόρους και εξόχους ιστορίας.
Ενετίησιν 1681. (Δες,
Σέμνης Καρούζου, το Ναύπλιο, έκδοση
Εμπορ. Τράπεζας, 1979).
(5) «Το χαρακτηριστικώτερον και μάλλον διαδεδομένον
Ιστορικόν
ανάγνωσμα των χρόνων της
Τουρκοκρατίας είναι το φερόμενον
υπό τους τίτλους Χρονογράφος ή
Βιβλίον ιστορικόν, αποδιδόμενον
δε εις ανύπαρκτον μητροπολίτην
Μονεμβασίας Δωρόθεον.
Πρόκειται περί δημώδους
χρονογραφίας από κτίσεως κόσμου
(είς τινα χειρόγραφα από του
Κωνσταντίνου του Μεγάλου) μέχρι
του 1589 και του 1595, σωζομένης
εις τεσσαράκοντα και πλέον
χειρόγραφα του δεκάτου έκτου και
δεκάτου εβδόμου αιώνος εις
παραλλασσούσας διατυπώσεις».
Διονύσιος Α. Ζακυθηνός
Μεταβυζαντινή και Νεωτέρα Ελληνική
Ιστοριογραφία [Από τα
Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών,
1974].
(6) προβλεπτής (και πρεβεδούρος, ιταλ. proveditore): αξιωματούχος
της Βενετικής Δημοκρατίας στις βενετοκρατούμενες ελληνικές
περιοχές. Αρμόδιος για διοικητικά,
αλλά και αστικά και εκκλησια-
στικά ζητήματα. Η ετυμολογία του
όρου ερίζεται, καθώς και η
απόδοσή του στα Ελληνικά.
εικόνες (από επάνω προς τα κάτω)
1. Ακροναυπλία. Η Πύλη των
Τόρων.
2. και 3. Το
υπέρθυρο της Πύλης των Τόρων με το ανάγλυφο
λιονταρόγατο.
4. και 5. Λιονταρόγατο από το κατεδαφισμένο παραθαλάσσιο
τείχος. Αρχαιολογικό Μουσείο
Ναυπλίου. Διακρίνεται η λατινική
επιγραφή PAX TIBI MARCE EVANGELISTA (Ειρήνη σοι, Μάρκε
Ευαγγελιστή). Η ίδια φράση και στη ζωγραφιά του Φώτη
Κόντογλου (6).
6. Το
Μπούρτζι. Εσωτερική αυλή.
